Yangi O’zbekistonning" yashil " rivojlanishi va iqlim o’zgarishiga qarshi kurash

O’zbekiston noyob tabiiy resurslarga va boy madaniy merosga ega mamlakat sifatida iqlim o’zgarishiga qarshi kurashda faol harakatlar zarurligini tobora ko’proq anglamoqda. Mamlakat iqlim o’zgarishini yumshatish bo’yicha global sa’y-harakatlarda muhim rol o’ynaydigan barqaror va yashil rivojlanishga erishish uchun bir qator chora-tadbirlar va tashabbuslarni amalga oshirmoqda.

Yashil rivojlanish sohasidagi "O’zbekiston-2030 strategiyasi" ning maqsad va vazifalari 2023 yil sentyabr oyida mamlakatda 5 ta asosiy g’oyani aks ettiruvchi "O’zbekiston — 2030" strategiyasi qabul qilindi. Ulardan biri aholi uchun qulay ekologik sharoitlarni yaratishga bag’ishlangan.
Ekologiya strategiyasining ustuvor maqsadlari orasida:
 Har yili 200 million daraxt ko’chatlarini ekish va respublikani ko’kalamzorlashtirish darajasini 30 foizga yetkazish hisobiga" Yashiljon makon " umummilliy loyihasini kengaytirish;
 26 200 gektar himoya o’rmonzorlarini barpo etish, tog ’va tog’ oldi hududlarida o’rmon fondi plantatsiyalarini barpo etish va mamlakatda o’rmonzorlar bilan maydonlarni 6,1 million gektarga yetkazish, shuningdek, daraxt va buta urug’larini yig’ib olishni 840 tonnaga ko’paytirish orqali o’rmonlar maydonini kengaytirish;
 Orol dengizi tubida 600 ming gektar yashil maydon yaratish orqali Orolbo’yi mintaqasidagi ekologik vaziyatni barqarorlashtirish, shu bilan ularni butun mintaqada 2,6 million gektarga etkazish (hududning 80%);
 Xavfli gidrometeorologik hodisalar haqida erta ogohlantirish darajasini 100 foizga yetkazish, foydali qazilmalarni qazib olish natijasida degradatsiyaga uchragan 6 075 gektar yer maydonini melioratsiya qilish, shuningdek, kam suv va qurg’oqchilikka chidamli qishloq xo’jaligi ekinlari, meva va uzumlarning yuqori mahsuldor navlarini yaratish orqali iqlim o’zgarishining salbiy ta’sirini oldini olish;
 Har yili 2 million gektar maydonda tabiiy yaylov va pichanzorlar o’simliklarini biobotanik tekshirish orqali biologik xilma-xillikning barqaror saqlanishini ta’minlash, shuningdek, hayvonot va o’simlik dunyosi ob’ektlaridan noqonuniy foydalanish ustidan nazoratni kuchaytirish, ekologik madaniyat va aholining biologik xilma-xillik to’g’risida xabardorlik darajasini oshirish;
— Qattiq maishiy chiqindilarni to ’plash va olib chiqish xizmatlari sifatini yo’ qotilgan chiqindilar ulushini 35 foizga yetkazish va maishiy chiqindilar poligonlarini kamida 50 foizga qisqartirish hisobiga yaxshilash;
 Atrof-muhitga ta ’sir ko’ rsatishning I va II toifalariga mansub xo ’jalik yurituvchi subyektlarda ifloslantiruvchi texnologiyalarni to’ liq modernizatsiya qilish, 249 ta sanoat korxonalarida mahalliy drenaj-oqova suvlarni tozalash inshootlarini qurish va rekonstruksiya qilish.
Ushbu yo’nalishda kontseptual va me’yoriy-huquqiy bazani rivojlantirish
O ’zbekiston Respublikasi ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o’ zgarishi vazirligi ekologik loyihalar va dasturlarni muvofiqlashtirish va amalga oshirishda Markaziy rol o’ynaydi. Belgilangan me’yorlar va qoidalarga qat’iy rioya qilishning ahamiyati har bir bosqichda – qonun hujjatlarini ishlab chiqishdan tortib, ularni joylarda amaliy amalga oshirishgacha ta’kidlanadi.
O’tgan yili mamlakat hukumati tomonidan respublikada ekologik holatni yaxshilash va atrof-muhitni muhofaza qilishga qaratilgan 10 dan ortiq farmon va qarorlar qabul qilindi. Ular orasida Prezidentning "respublikada ko’kalamzorlashtirish darajasini yanada oshirish va "Yashilxon" umummilliy loyihasini izchil amalga oshirish orqali ekologik barqarorlikni ta’minlash chora-tadbirlari to’g’risida"," suv havzalarida noruda materiallarni qazib olishni tartibga solish chora-tadbirlari to’g’risida"," chiqindilarni boshqarish tizimini takomillashtirish va ularning ekologik vaziyatga salbiy ta’sirini kamaytirish chora-tadbirlari to’g’risida "gi Farmonlari,""Yoshlar va biznesni qo ’ llab-quvvatlash yili" da "o’ zbekiston-2030"strategiyasini amalga oshirish bo’ yicha davlat dasturi to ’ g ’ risida, "Maishiy va qurilish chiqindilariga ishlov berish sohasidagi faoliyatni boshqarish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida" gi, "o’ zbekiston Respublikasida ekologik turizmni jadal rivojlantirish chora-tadbirlari to ’ g ’risida" gi, Vazirlar Mahkamasining "jamoatchilik fikri asosida ishlab chiqilgan "mening bog’im" loyihalarini shakllantirish va moliyalashtirish tartibi to ’ g ’risidagi nizomni tasdiqlash haqida" gi qarorlari,"O ’zbekiston Respublikasining tabiiy suv havzalarida baliqchilik qoidalarini tasdiqlash to’ g ’risida" va boshqalar.
Alohida ta’kidlash joizki, 2023 yil aprel oyida O’zbekiston yangi Konstitutsiyasi tahririyatiga davlat va fuqarolarning atrof-muhitga nisbatan huquq va majburiyatlarini aks ettiruvchi 49 va 62-moddalar qo’shilgan.
Yashil rivojlanishda, shu jumladan energetika, ekologiya va boshqa sohalarda erishilgan yutuqlar va xalqaro hamkorlarning ishtiroki
O’zbekiston barqaror rivojlanish va yashil iqtisodiyot yo’lida muhim qadamlar qo’ydi. Mamlakat atrof-muhitni muhofaza qilish va tabiiy resurslardan samarali foydalanishga qaratilgan energetika, ekologiya va boshqa sohalarda innovatsion yechimlarni faol joriy etmoqda.
O’zbekistonning yashil rivojlanishining asosiy yo’nalishlaridan biri bu energetika sohasidir. Mamlakat qayta tiklanadigan energiya manbalarini faol rivojlantirmoqda. Bugungi kunda respublikaning deyarli barcha hududlarida zamonaviy quyosh va shamol elektr stansiyalari qurilmoqda. Xususan, Buxoro, Jizzax, Qashqadaryo, Navoiy, Samarqand va Surxondaryoda umumiy quvvati 1,6 gigavatt bo’lgan 9 ta yirik quyosh va shamol elektr stansiyalari ishga tushirildi. Andijon, Samarqand, Surxondaryo va Toshkent viloyatlarida umumiy quvvati 183 megavatt bo’lgan 6 ta yirik va kichik GES foydalanishga topshirildi.
Shuningdek, ijtimoiy soha obyektlarida, korxona va tashkilotlarda, tadbirkorlarga tegishli binolarda, turar joylarda umumiy quvvati 457 megavatt bo’lgan quyosh panellari o’rnatilgan. Shu maqsadda banklar tomonidan qariyb 2 trillion so’mlik resurslar ajratildi. Natijada qo’shimcha 5 milliard kilovatt-soat toza elektr energiyasi ishlab chiqarish va 1,5 milliard kub metr gazni tejash imkoniyati yaratildi.
Ekologiya sohasida ham O’zbekiston katta yutuqlarga erishdi. O’zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan boshlangan "yashil makon" umummilliy loyihasi respublika bo’ylab har yili 200 million daraxt ko’chatlarini ekishni nazarda tutadi. Shunday qilib, faqat 2024 yil bahor mavsumida 138,5 million daraxt ko’chatlari yoki rejaning 110 foizi ekilgan. Ulardan 5,3 million daraxt ko’chatlari 1040 sanoat korxonasi hududida ekilgan. Shuningdek, Orolbo’yi mintaqasida 215 ming gektar maydonda "yashil qoplamalar"yaratilgan. Bundan tashqari, sog’liqni saqlash tashkilotlari, maktab va maktabgacha ta’lim muassasalari hududida 3,4 millionga yaqin ko’chat va so’qmoqlar ekilgan.
Strategiyaga muvofiq yana bir dolzarb vazifa ekologik monitoring, chang va gaz tozalash uskunalari va mahalliy suv tozalash inshootlarini o’rnatish va modernizatsiya qilishdir. Shunday qilib, 2024 yil boshidan beri 488 korxonaning 3320 ifloslanish manbalarida ekologik monitoring o’tkazildi. Shu bilan birga, 42 ta yirik korxonada chang va gaz tozalash uskunalari o’rnatildi va 37 ta korxonada mahalliy tozalash inshootlari qurildi va rekonstruksiya qilindi. Atrof-muhitga ta’sir ko’rsatadigan korxonalarga 11 296 (107 foiz) davlat ekologik ekspertizasi xulosalari taqdim etildi.
Cho’llanish, qurg’oqchilik, chang-qum bo’ronlari va haroratning ko’tarilishiga qarshi chora sifatida iqlim o’zgarishining salbiy ta’sirini oldini olish bo’yicha bosqichma-bosqich ishlar olib borilmoqda. Shunday qilib, 220 ming gektar o’rmon fondi maydonida o’rmon plantatsiyalari barpo etildi va 771 tonna cho’l va boshqa o’simlik turlarining urug’lari iqtisodiy faoliyatga tayyorlandi. Ekologik vaziyatni yaxshilash maqsadida (qumlarning cho’llanishi va migratsiyasi, suv va tuproq eroziyasining oldini olish) 140 gektar maydonda cho’l, tog’li va tog ’ oldi hududlarida himoya o’rmonzorlari yaratildi. Bundan tashqari, 2820 gektar maydonda dorivor va to’yimli o’simliklar plantatsiyalari barpo etildi, 663 tonna (110 foiz) dorivor va to’yimli o’simlik materiallari tayyorlandi.
Bundan tashqari, ochiq ma’lumotlar portalida 11 turdagi gidrometeorologiyaning atrof-muhit ifloslanishi monitoringi ma’lumotlarini joylashtirish tizimi ishga tushirildi.
Shuningdek, O’zbekistonda chiqindilarni boshqarish, aholiga ko’rsatilayotgan xizmatlar sifatini oshirish, atrof-muhit ifloslanishiga qarshi kurashish sohasida izchil va samarali islohotlar amalga oshirilmoqda. Shunday qilib, rejaga ko’ra, 2024-2028 yillarda investitsiyalarni jalb qilish orqali mamlakatning har bir mintaqasida chiqindilarni qayta ishlash, muqobil energiya va organik o’g’itlar ishlab chiqarish bo’yicha loyihalar amalga oshiriladi. Shuningdek, har yili 2,8 mln tonna chiqindilardan 2000 MVt muqobil energiya ishlab chiqarish, kompostlash yo’li bilan 1,3 mln tonna chiqindilardan 1,1 mln tonna organik o’g’it ishlab chiqarish, 14 ta chiqindilarni qayta ishlash zavodi foydalanishga topshirish bo’yicha ko’rsatkichlar belgilanadi.
Shu bilan birga, mamlakatda aholining ekologik xabardorligini oshirish bo’yicha faol ishlar olib borilmoqda. Ta’lim muassasalarida ekologik ta’lim dasturlari joriy etilmoqda, atrof-muhitni muhofaza qilish masalalariga e’tiborni jalb qilishga qaratilgan ommaviy Aksiyalar va tadbirlar tashkil etilmoqda. Ushbu jarayonda ekologik tashabbuslar va loyihalarda faol ishtirok etayotgan yoshlarning ishtiroki muhim rol o’ynaydi.

Iqlim o’zgarishiga qarshi kurashda Markaziy Osiyo mamlakatlari o’rtasida har tomonlama hamkorlikni mustahkamlash va birlashtirish
Ma’lumki, Markaziy Osiyo iqlim o’zgarishi ta’siriga nisbatan zaifroq mintaqalardan biridir. Shu sababli, O’zbekiston hukumatining strategik vazifalaridan biri bu masalani hal etishga yanada kompleks yondashish uchun Markaziy Osiyo mintaqasi mamlakatlari bilan birlashishdir.
Ushbu yo’nalishda O’zbekiston Markaziy Osiyo mamlakatlari bilan ko’plab platformalarda, jumladan turkiy davlatlar tashkiloti (OTG), Shanxay hamkorlik tashkiloti (SHHT), "C5+1" diplomatik sammitlari, YEXHT va boshqa ko’plab platformalarda hamkorlik qiladi.