MDH: Umumiy kelajak yo‘lida iqtisodiy birlik

Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi (MDH) o‘tgan 30 yil davomida postsovet mamlakatlari o‘rtasida o‘zaro manfaatli iqtisodiy aloqalarni rivojlantirishning eng muhim maydonlaridan biri bo‘lib qolmoqda. Tashqi chaqiriqlar va milliy ustuvorliklardagi farqlarga qaramay, MDH mamlakatlari o‘rtasidagi hamkorlik salohiyati tobora kuchayib bormoqda. Hamkorlikning yangi shakllari – yirik investitsiya dasturlari, sanoat kooperatsiyasi, transport, energetika va raqamli iqtisodiyot sohasidagi chuqurlashayotgan integratsiya – buning yaqqol isbotidir.

Ushbu jarayonlarning eng yaqqol namunasini O‘zbekiston misolida kuzatish mumkin — mamlakat MDHga a’zo barcha davlatlar bilan savdo-iqtisodiy munosabatlarini izchil kengaytirib bormoqda.

Rossiya va O‘zbekiston: MDHning lokomotivi
O‘zbekiston-Rossiya hamkorligi bugun butun MDH makonidagi iqtisodiy o‘zaro aloqalarning tayanch poydevoridir. Rossiya – O‘zbekistonning eng yirik savdo hamkoridir: 2024-yilda o‘zaro tovar ayirboshlash hajmi 11,6 milliard AQSh dollarini, 2025-yilning yanvar–avgust oylarida esa 8,3 milliard dollarni tashkil etib, 6,5 foizga o‘sdi.
Hamkorlikning asosida erkin savdo, sanoat kooperatsiyasi va keng ko‘lamli investitsiya dasturlari yotadi. Qo‘shma portfel energetika, mashinasozlik, kimyo va oziq-ovqat sanoatidagi loyihalarni qamrab oladi. O‘zbekistonda Rossiya kapitali ishtirokidagi 3 mingdan ortiq korxona faoliyat yuritmoqda. Har yili o‘tkaziladigan “INNOPROM. Markaziy Osiyo” ko‘rgazmalari esa ikki mamlakatning sanoat integratsiyasi timsoliga aylangan.
Transport yo‘laklari, logistika, ta’lim va raqamli texnologiyalar sohasidagi hamkorlik ham kengaymoqda. Shu tariqa Rossiya va O‘zbekiston MDH makonida sanoat kooperatsiyasi va innovatsiyalar asosidagi yangi iqtisodiy model poydevorini yaratmoqda.

Qozog‘iston: strategik hamkor va qo‘shni
O‘zbekiston va Qozog‘iston o‘rtasidagi aloqalar geografik yaqinlik qanday qilib iqtisodiy ustunlikka aylanishini yaqqol ko‘rsatmoqda. 1997-yildan buyon faoliyat yuritayotgan hukumatlararo komissiya bugungi kunda 7 milliard dollardan ortiq tovar ayirboshlash hajmiga erishgan.
O‘zbekistonda Qozog‘iston kapitali ishtirokidagi 1 157 ta, Qozog‘istonda esa 5 400 dan ortiq o‘zbek kompaniyalari ro‘yxatga olingan. Hamkorlik savdo, qurilish, IT-xizmatlar va logistika yo‘nalishlarida faol rivojlanmoqda. Ayniqsa, o‘zaro hududlar forumi muhim ahamiyat kasb etmoqda. So‘nggi marta Samarqandda o‘tgan forumda “yo‘l xaritasi” va yirik shartnomalar paketi imzolandi.
O‘zbekiston va Qozog‘iston Markaziy Osiyoda yagona iqtisodiy makonni shakllantirib, mintaqaning Yevropa va Osiyo o‘rtasidagi “ko‘prik” rolini yanada mustahkamlab bormoqda.

Belarus: sanoat kooperatsiyasi va texnologik almashinuv
Belarus O‘zbekistonning eng muhim sanoat hamkorlaridan biridir. 2025-yilning yanvar–avgust oylarida o‘zaro savdo hajmi 599,7 million dollarni tashkil etib, 34,3 foizga o‘sdi. Farmatsevtika, mashinasozlik, qurilish materiallari va to‘qimachilik sohalarida qo‘shma korxonalar faol rivojlanmoqda.
Hududlar forumi, qishloq xo‘jaligi bo‘yicha ishchi guruhlar yig‘ilishlari va ayollar tadbirkorligi ishtirokidagi biznes-forumlar o‘zaro ishonch va institutsional muvofiqlashuvning yuqori darajasini ko‘rsatmoqda. Belarus investitsiyalari hajmi yil sayin ortib bormoqda — 2025-yil oxirigacha 107 million dollar sarmoya kiritilishi rejalashtirilgan.

Ozarbayjon: ittifoqchilik va qo‘shma loyihalar
Ozarbayjon bilan munosabatlar ittifoqchilik darajasiga ko‘tarildi — 2024-yilda Ittifoqchilik munosabatlari to‘g‘risidagi bitim imzolandi. Mamlakatlar mashinasozlik, energetika, metallurgiya va logistika sohalarida qo‘shma loyihalarni faol rivojlantirmoqda.
2024-yilda tovar ayirboshlash hajmi 253,5 million dollarni, 2025-yilning avgustiga kelib esa 177,7 million dollarni (+18,2%) tashkil etdi. O‘zbekistonda ozarbayjon kapitali ishtirokidagi 280 ta korxona faoliyat yuritmoqda.
Kaspiy orqali o‘tuvchi transport yo‘laklari va Alat porti orqali tranzit yuk oqimining 2024-yilda 26 foizga o‘sishi Ozarbayjonning mintaqadagi logistika markazi sifatidagi rolini mustahkamladi.

Tojikiston va Qirg‘iziston: yaxshi qo‘shnichilik va mintaqaviy integratsiya
Tojikiston va Qirg‘iziston bilan O‘zbekiston “yaxshi qo‘shnichilik iqtisodiyoti” strategiyasini bosqichma-bosqich amalga oshirmoqda.

2024-yilda Tojikiston bilan savdo hajmi 702,7 million dollarni tashkil etdi. 100 million dollarlik ustav kapitaliga ega O‘zbekiston–Tojikiston investitsiya kompaniyasi sanoat, transport va qurilish sohalarida loyihalarni moliyalashtirmoqda.
Qirg‘iziston bilan o‘zaro savdo hajmi 846 million dollarga yetdi, O‘zbekistonda 309 ta qo‘shma korxona faoliyat yuritmoqda. 2030-yilgacha mo‘ljallangan strategik hamkorlik dasturlari doirasida yangi logistika yo‘laklari shakllanmoqda, chegaraoldi sanoat zonalari tashkil etilmoqda.

Armaniston va Gruziya: biznes muloqotining yangi yo‘nalishlari
O‘zbekistonning Armaniston va Gruziya bilan aloqalari yangi bosqichga ko‘tarilmoqda.
Armaniston bilan o‘tgan besh yil ichida tovar ayirboshlash hajmi to‘rt baravar oshdi, farmatsevtika, oziq-ovqat va to‘qimachilik sanoatida loyihalar amalga oshirilmoqda.
Gruziya bilan savdo hajmi 182,5 million dollarni tashkil etdi, eksport ulushi ortib bormoqda, Qora dengiz portlari orqali transport-logistika tizimi shakllanmoqda. Hukumatlararo komissiya faoliyat yuritmoqda, energetika va turizm sohalarida yangi hamkorlik yo‘nalishlari ochilmoqda.

Xulosa va istiqbollar
O‘zbekiston tajribasi shuni ko‘rsatadiki, MDH doirasidagi hamkorlik mintaqaning barqaror rivojlanishi va iqtisodiy barqarorligini ta’minlaydigan muhim omil bo‘lib qolmoqda.
Umumiy huquqiy baza, erkin savdo tamoyillari, hukumatlararo komissiyalar, hududlar forumlari va qo‘shma investitsiya jamg‘armalari integratsiyani chuqurlashtirish uchun mustahkam asos yaratmoqda.
Hamdo‘stlik mamlakatlari o‘rtasidagi iqtisodiy aloqalarning mustahkamlanishi — bu faqat statistik raqamlar yoki shartnomalar masalasi emas, balki o‘zaro ishonch, siyosiy iroda va umumiy kelajak sari intilish ifodasidir.
Bugungi kunda MDH postsovet merosining davomchisi emas, balki tenglik, sheriklik va o‘zaro manfaat tamoyillariga asoslangan yangi iqtisodiy tartibni shakllantiruvchi zamonaviy platformaga aylanmoqda.