O‘zbekiston va Rossiya: vaqt sinovidan o‘tgan strategik hamkorlik

Tarixiy asoslar va zamonaviy dinamika
Bugungi kunda O‘zbekiston va Rossiya o‘rtasidagi munosabatlar o‘zaro hurmat, tenglik va umumiy taraqqiyotga intilish tamoyillariga asoslangan strategik sheriklikning barqaror modelini ifodalaydi.

1992-yil 20-martda diplomatik aloqalar o‘rnatilganidan buyon ikki davlat oddiy diplomatik munosabatlardan boshlab siyosat, iqtisodiyot, sanoat, energetika, transport va gumanitar sohalarni qamrab olgan ko‘p bosqichli hamkorlik tizimini shakllantirdi.
So‘nggi 30 yil ichida oliy darajadagi 35 ta o‘zaro tashrif amalga oshirilgan — bu siyosiy muloqotning o‘ziga xos yuqori intensivligini ifodalaydi. So‘nggi ikki yil davomida ikki mamlakat rahbarlari Qozon, Moskva, Sankt-Peterburg va Toshkent shaharlarida uchrashib, sanoat kooperatsiyasi, energetik integratsiya hamda mintaqaviy aloqalarni rivojlantirish masalalarini muhokama qildilar.
2024-yilda Rossiya Prezidenti O‘zbekistonga qilgan davlat tashrifi tarixiy voqea bo‘lib, ikki mamlakat hududlari o‘rtasidagi bevosita aloqalar uchun yangi mexanizm — Hududlar kengashi faoliyatining boshlanishi bilan esda qoldi.

To‘siqlarsiz iqtisodiyot: savdodan sanoat kooperatsiyasigacha
Iqtisodiy sohada ikki davlat o‘rtasida erkin savdo rejimi amal qiladi. Hamkorlikni 14 ta yo‘nalishni qamrab olgan Hukumatlararo komissiya muvofiqlashtirib boradi — bu yo‘nalishlar sanoat, investitsiyalar, fan, raqamlashtirish, sog‘liqni saqlash va boshqa sohalarni o‘z ichiga oladi.
So‘nggi yillarda ikki tomonlama tovar ayirboshlash hajmi barqaror o‘smoqda: 2018-yilda 5,7 milliard AQSh dollaridan 2024-yilda 11,6 milliard dollarga yetgan, 2025-yilning yanvar–avgust oylarida esa 8,3 milliard dollarni tashkil etib, 6,5 foizga ko‘paygan.
O‘zbekistonning Rossiyaga eksporti 17 foizga o‘sdi — asosan to‘qimachilik, oziq-ovqat va metallurgiya mahsulotlari hisobiga. Bugun o‘zbek mevalari, to‘qimachilik mahsulotlari va rangli metallari Rossiya bozorida tanilgan brendlarga aylangan.
Rossiyadan import esa asosan metall prokati, yog‘och mahsulotlari, energiya resurslari va transport vositalaridan iborat bo‘lib, bu ikki mamlakat iqtisodiyotlarining o‘zaro to‘ldiruvchanligini ko‘rsatadi.

Kelajak sari investitsiyalar: sanoat, energetika, hududlar
O‘zbekiston va Rossiya o‘rtasidagi investitsion hamkorlik bugungi kunda 55,6 milliard AQSh dollari qiymatidagi 415 ta loyihani qamrab oladi. Faqatgina 2024-yilda 5,8 milliard dollarlik sarmoya o‘zlashtirilgan bo‘lsa, 2025-yilda yana 5 milliard dollarlik investitsiya kiritilishi rejalashtirilgan.
O‘zbekistonda Rossiya kapitali ishtirokidagi 3 mingdan ortiq korxona faoliyat yuritadi, shundan 2 100 dan ziyodi Toshkentda joylashgan. Bu kompaniyalar energetika, kimyo, farmatsevtika, qurilish va raqamli texnologiyalar kabi strategik sohalarda faoliyat olib bormoqda.
Qo‘shma loyihalar portfeliga gidroenergetika inshootlarini qurish, o‘g‘it va polimer ishlab chiqarish bo‘yicha korxonalar barpo etish, rangli metall konlarini o‘zlashtirish, mashinasozlik va qurilish materiallari ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish kiradi.
Hududlar miqyosidagi hamkorlik ham jadallik bilan rivojlanmoqda: masalan, Buxoro viloyatida 1,2 milliard dollarlik, Namangan viloyatida esa 600 million dollardan ortiq loyihalar amalga oshirilmoqda.

Transport va logistika: Yevroosiyoni bog‘lovchi zanjir
Transport sohasidagi hamkorlik butun tizimning tayanch ustunidir. 2024-yilda o‘zaro yuk tashish hajmi 15 million tonnadan, aviatsiya yo‘nalishlari bo‘yicha yo‘lovchilar soni esa 4 million kishidan (+42%) oshdi.
Hozirda O‘zbekiston va Rossiya o‘rtasida haftasiga 300 ga yaqin aviareys amalga oshiriladi, bu Rossiyani O‘zbekistonning eng yirik aviatsiya hamkorlaridan biriga aylantiradi. Temiryo‘l va avtomobil logistikasida Qozog‘iston hamda Kaspiy orqali o‘tuvchi yo‘laklar modernizatsiya qilinmoqda, qo‘shma logistika markazlari va multimodal xablar barpo etilmoqda.

Qo‘shma “yo‘l xaritalari” va sanoat maydonchalari
So‘nggi yillarda o‘zaro tashriflar va forumlar yakunida o‘nlab “yo‘l xaritalari” tasdiqlandi. Xususan, “INNOPROM. Markaziy Osiyo” ko‘rgazmalari doirasida sanoat, savdo va innovatsiyalar sohalarida milliardlab dollarlik yuzlab bitimlar imzolandi.
Bu hujjatlar qog‘ozda qolmayapti — ularning asosida o‘nlab yangi ishlab chiqarishlar yo‘lga qo‘yilmoqda, ish o‘rinlari yaratilmoqda va O‘zbekiston hamda Rossiya o‘rtasida sanoat kooperatsiyasining yangi arxitekturasi shakllanmoqda.

Xulosa: bunyodkorlik va pragmatizm ittifoqi
O‘zbekiston va Rossiya nafaqat qo‘shnilar yoki savdo hamkorlari — ularning aloqalari haqiqiy pragmatik ittifoqchilik modelidir, bunda siyosiy shiorlar emas, balki real amaliy ishlar ustuvor o‘rin tutadi.
Tovar ayirboshlash hajmining jadal o‘sishi, yirik investitsiya loyihalari, transport koridorlarining rivojlanishi va gumanitar aloqalarning mustahkamlanishi ushbu hamkorlikning o‘tmish merosi emas, balki umumiy kelajakka qaratilgan sarmoya ekanini yaqqol ko‘rsatmoqda.